जागतिक इडली डे

 *आज*

*३० मार्च*

*जागतिक इडली दिवस*

३० मार्च हा दिवस जगभरात जागतिक इडली दिवस म्हणून साजरा केला जातो. इडली नि सांबार हा प्रकार प्रत्येकालाच आवडतो. मुंबईत तर अगदी वडापाव प्रमाणेच इडलीवर जगणारे असंख्य लोक आहेत. सकाळी वेगवेगळ्या नाक्यावर हे इडलीवाले इडली विकत उभे असतात. या इडलीवाल्यांकडील चटणी, सांबारची एक वेगळीच चव असते. याबरोबर डाळवडा, मेदू वडा यांच्याकडे चवीने खाल्ला जातो.

इडली सांबार, इडली चटणी सर्वांना आवडणारा पदार्थ आहे. इडलीचा जेव्‍हा विषय येतो तेव्‍हा अप्रत्‍यक्षपणे साऊथचे म्‍हणजे दक्षिण भारताचे नाव समोर येते. मात्र वास्‍तवात इडली इंडोनेशियातून भारतात आलेली आहे. इडलीला खूप जूना इतिहास आहे. पाक शास्त्राचा अभ्‍यास करणार्‍यांच्‍या मते ८०० ते १२०० इ.पूर्व मध्‍ये भारतात इडली आली आहे. 'इडली' शब्‍दाची निर्मिती 'इडलीग' यापासून झाली होती. याचा उल्‍लेख 'कन्‍नड' साहित्‍यात आढळतो.

जागतिक इडली दिवस मागच्‍या ३ वर्षापासून साजरा केला जात आहे. या दिवसाची सुरुवात 'एम एनियावन' यांनी केली. एम एनियावन हे 'मल्लीपू इडली' चे संस्‍थापक आहेत. थोरांपासून ते लहानांच्‍यापर्यंत इडली सर्वांसाठी सुरक्षीत खाद्य आहे. एनियावन यांच्‍या मते, फादर डे, मदर डे असे डेज आपण साजरे करतो त्‍याचप्रमाणे मला वाटले की, इडली दिवसपण साजरा करायला हवा. मात्र फेरीवाल्‍या पासून ते हॉटेल पर्यंत इडली विक्रेत्‍ये जागतिक इडली दिवस साजरा केला जातो याविषयी अजून म्‍हणावी तेवढी माहिती पोहचलेली नाही.

ईडली हा मूळ भारताच्या दक्षिणेकडील प्रदेशातून आलेला आणि भारतभर लोकप्रिय झालेला तांदळाचा एक खाद्यपदार्थ आहे. तांदूळ आणि उडदाची डाळ, किंवा तत्सम पदार्थ आंबवून आणि वाटून झालेल्या घट्टसर लगद्याच्या चकत्या वाफेवर उकडून इडली बनवली जाते. इडली बरोबर सांबार आणि ओल्या खोबऱ्याची चटणी खातात. आंबवल्यामुळे इडलीची चव किंचित आंबट असते. दक्षिणी भारतात इडली भरपूर प्रमाणात खाल्ली जाते. महाराष्ट्रा मध्ये सुद्धा ही इडली नाष्ट्यासाठी बनवली जाते. हल्‍ली रव्‍याची इडली देखील बनवली जाते.

*इडली पाककृती* :

* साहित्य - ३ वाट्या तांदूळ किंवा इडली रवा, १ वाटी उडीद डाळ.

* कृती - डाळ आणि तांदूळ किंवा रवा धुवुन वेगवेगळे भिजत घालावे. ६ तासाने डाळ एकदम बारीक वाटावी. डाळ वाटुन होत आली की त्यात तांदूळ किंवा रवा घालुन वाटावे. फूडप्रोसेसर असेल तर त्यात घालुन थोडावेळ फिरवावे. पिठ साधारण भजाच्या पिठासरखे असावे. हे बारीक केलेले पिठ एका मोठ्या पातेल्यात काढून त्यात १/२ कांदा घालुन पिठात बुडेल असा ठेवावा. त्यावर झाकण ठेवुन पातेले उबदार जागी ठेवावे. थंडीत साधारण १०-१२ तासात पीठ फुगुन येते. इडली करत असताना यात चवीनुसार मीठ घालावे. यानंतर इडली पात्रात पीठ घालुन मोठ्या आचेवर कुकरमधे ठेवुन साधारण २० मिनीटे वाफवावे. वर दिलेल्या प्रमाणात साधारण ४०-४५ इडल्या होतात.

*चटणी* :

* साहित्‍य - १ जुडी कोथिंबीर, २-३ हिरव्या मिरच्या, १ मुठ शेंगदाणे, १/४ वाटी ओले खोबरे, अर्ध्या लिंबाचा रस, १/२ इंच आल्याचा तुकडा, मीठ, साखर चवी प्रमाणे.

* कृती - वरील सर्व साहित्य मिक्सर मधे घालुन बारीक वाटावे. गरज लागली तर थोडे पाणी घालावे. यानंतर चटणीला हिंग, जिरे, मोहरी, कढिपत्त्याची फोडणी घालावी.

*सांबार* :

* साहित्‍य - १ वाटी तुरडाळ, १ मोठा टोमॅटो, १ मध्यम कांदा, २ शेवग्‍याच्‍या शेंगा, लाल भोपळ्‍याचे १ काप, २-३ टीस्पून सांबार मसाला, मोठ्या लिंबाएवढी चिंच पाण्यात कोळुन, चवी प्रमाणे मीठ, लाल मिरची पावडर चवी प्रमाणे.

फोडणीसाठी तेल, हिंग, जिरे, मोहरी, कढीपत्ता, २-३ लाल सुक्या मिरच्या.

* कृती - डाळ, टोमॅटो, १/२ कांदा, शेवग्‍याच्‍या शेंगा, लाल भोपळ्‍याचे एक काप कुकरला एकत्र शिजवुन घ्यावा. शिजल्यावर कांदा, टोमॅटो आणि थोडी डाळ मिक्सर मधुन वाटुन घ्यावी. उरलेली डाळ घोटुन त्यात वाटलेले मिश्रण घालावे. गरजे प्रमाणे पाणी घालावे आणि एका जाड बुडच्या पातेल्यात उकळण्यासाठी ठेवावे. त्यात मीठ, तिखट, सांबार मसाला, चिंचेचा कोळ घालावा. उरलेला कांदा पातळ उभा कापुन उकळत्या सांबार मधे घालावा. सांबार उकळत आले की तेलात जिरे, मोहोरी, हिंग, कढिपत्ता, लाल मिरच्या घालुन फोडणी करुन त्यात ओतावी. एक उकळी आणुन गॅस बंद करावा. 

आजच्‍या जागतिक इडली दिवसा निमित्त इडलीचा आस्‍वाद घ्‍यायला विसरु नका.

संकलन व संकल्पना

अनिल देशपांडे बार्शी

९४२३३३२२३३

साभार

नेट